عصاره گیری چیست؟ + مراحل عصاره گیری ۲۰۲۴
Written by لناوا in لیمز
عصاره گیری چیست؟ عصاره گیری یا استخراج یک روش شیمیایی است که با آن می‌توان ماده موثره یا اصل فعال را از یک نمونه مانند گیاهان دارویی جدا کرد. این روش یکی از عملیات واحد مهندسی شیمی است که در آن از حلال‌های مختلف برای جداسازی مایع از جامد یا مایع از مایع استفاده میشود. عصاره گیری در صنایع مختلف کاربرد دارد. برای مثال، با استخراج می‌توان عرق گیاهان دارویی، روغن دانه‌های روغنی و اسانس گل‌های معطر و خوشبو را تولید کرد. این محصولات در زمینه‌های مختلفی مانند پزشکی، غذا، آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربرد عصاره گیری چیست؟
عصاره‌گیری، فرآیندی است که از گذشته تا به امروز در تولید مواد خوراکی، برای حفظ سلامت و همچنین اهداف پزشکی کاربرد دارد. این فرآیند ممکن است به شکل مایع مانند عرق‌ها یا به شکل جامد به عنوان پودر تولید شود.
در دوران مدرن، عصاره‌گیری به منظور بررسی نمونه‌های مختلف و پایش خصوصیات محصولات جدید استفاده میشود.
با پیشرفت علم و فناوری، این روش به منظور بررسی و تضمین استانداردهای تغذیه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. به خصوص زمانی که نیاز به ارزیابی دقیق خصوصیات یک محصول در آزمایشگاه وجود دارد، عصاره‌گیری به عنوان یک متدولوژی کارآمد در زمینه سلامت و درمان به شمار میرود.
بر اساس این مطلب، عصاره‌گیری نه تنها در حوزه سنتی خود بلکه در محیط پزشکی نیز به عنوان یک ابزار بررسی و بهبود کیفیت محصولات به کار میرود.
روش‌های معمول برای استخراج عصاره:
استخراج عصاره، بسته به هدف نهایی (تولید دارو، خواص موسیلاژ، یا مصارف خوراکی)، ممکن است با روش‌ها و پارامترهای فرایندی مختلف انجام شود. برای مطالعات آزمایشگاهی، دستگاه سوکسله به عنوان یک متد پیشنهادی مطرح است.
در صورت تمایل به استخراج خواص دارویی و نیاز به حفظ مواد موثره در برابر حرارت، متد ماسراسیون (اختلاط در دمای محیط) بهترین انتخاب است. زمان طولانی فرآیند ماسراسیون، موجب استخراج بیشتر مواد موثره میشود و در نهایت به نتیجه اقتصادی بهتری منجر میشود.
روش ماسراسیون به ویژه در مطالعات بیولوژیکی بسیار مفید است. در این روش، حجمی از گیاه خشک و آسیاب شده، به حجم مشخصی از حلال افزوده میشود و در آن غوطه ور میشود. مخلوط حداقل ۳ روز در دمای اتاق تحت هم زدن نگه داری میشود. در انتها، اسانس توسط سیستم صافی جدا شده و بسته بندی میشود.
در مقابل، روش سوکسله، که در ابتدا برای سنجش چربی نمونه‌ها توسعه یافت، امروزه به عنوان یکی از موثرترین روش‌های بررسی محتواهای آلی و شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش سوکسله برای استخراج عصاره:
روش سوکسله، به عنوان یک ابزار حیاتی برای استخراج عصاره از نمونه‌ها به شمار میرود. در ادامه با مراحل این روش گام به گام آشنا خواهید شد:
۱. آماده‌سازی نمونه:
پس از خشک شدن و آسیاب کردن نمونه گیاه، در داخل تیمبل یا کارتوش قرار گرفته و به‌وسیله حلال، که دو سوم حجم بالن را تشکیل میدهد، مخلوط میشود.
این مرحله حائز اهمیت است زیرا تهیه نمونه‌ای مناسب و انتخاب صحیح حلال، اساس موفقیت فرآیند استخراج است.
۲. تبخیر حلال:
گرمکن در حالت فعال قرار می‌گیرد و حلال شروع به تبخیر میشود. این مرحله تأثیر مستقیمی بر کیفیت و کمیت اسانس دارد.
۳. عملیات تقطیر:
بخارات حاصل از حلال به سمت کندانسور حرکت کرده و عملیات تقطیر در این قسمت آغاز میشود. این مرحله نقش مهمی در جداسازی اسانس از حلال بازی میکند.
۴. تماس مستقیم با گیاه:
قطرات حاصل از حلال به سمت نمونه گیاه ریخته می‌شوند و تماس مستقیم با گیاه، آغازگر فرآیند استخراج مواد موثره می‌باشد.
۵. پیگیری شفافیت حلال:
تا زمانی که رنگ حلال در داخل محفظه شفاف نشود، چرخه حلقه‌ای ادامه دارد. این پیگیری به شدت وابسته به تجربه و شناخت کامل از خواص نمونه و حلال مورد استفاده است.
سوالات متداول:
۱- عصاره گیری چیست؟
عصاره گیری فرآیندی است که در آن اسانس یا مواد فعال از یک ماده گیاهی یا مواد موثره دیگر استخراج میشود. این فرآیند جهت بهره‌گیری از خواص دارویی، آروماتیک یا مفید مواد شیمیایی از گیاهان، میوه‌ها یا سایر منابع طبیعی استفاده میشود.
۲- چه روش‌هایی برای عصاره گیری وجود دارد؟
روش‌های مختلف برای عصاره گیری شامل استخراج با حلال، تقطیر، ماسراسیون، و استفاده از دستگاه‌های مختلف مانند سوکسله و بخارگیری هستند. هر روش بر اساس نیازهای مختلف صنایع مختلف انتخاب میشود.
۳- در کدام موارد از عصاره گیری استفاده میشود؟
عصاره گیری در تولید داروها، صنایع غذایی، عطرسازی، و صنایع آرایشی به‌عنوان یک فرآیند مهم استفاده میشود. همچنین، در تحقیقات علمی و مطالعات بیولوژیکی نیز عصاره گیری برای استخراج مواد موثره از گیاهان و سایر منابع طبیعی به‌کار میرود.
۴- چه مزایا و کاربردهایی در عصاره گیری وجود دارد؟
عصاره گیری به تولید مواد مفید برای مصارف مختلف از جمله داروسازی، صنایع غذایی و بهداشتی کمک میکند. این فرآیند اجازه میدهد تا خواص و مواد مفید گیاهان به شکل غنی‌تر و مرغوب‌تر به دست آید.